Created time

Aug 6, 2024 2:26 PM

Last edited by

Jaipal K. Tuttle, PhD

Last edited time

Sep 6, 2024 4:50 AM

ពោល

សម្តេច ព្រះនារាយណ៍នឹងឬទ្ធិចេស្ដាអស្ចារ្យស្តេច ក៏បានខំបរអស់សេនាយោធាដល់មកទៀបជិតជើងភ្នំគិរីបព៌ត ជិតឆ្នេរសមុទ្រសាគរា ព្រះភូមីស្តេចបានគង់កម្សាន្ដព្រះហឫទ័យយូរបន្តិច បែរព្រះភក្ត្រមើលទៅ ឯខាងបូព៌ទិសា យល់សមុទ្រសាគរា រលកបោកបែកផ្កាត្រែងសព្វសត្វខ្លែងឆៀវឆាប អស់ហ្វូងមច្ឆា មច្ឆាក្រោះក្រាញ់រៀលលេញដេញចង្វា ត្រីប្រា អកព្រាំព្រួសទឹកប្រៃ បរមចក្រីស្តេចបែរ ព្រះកៅវតាទត មកឯខាងបស្ចិម សីមាយល់ ភ្នំកែវមរកតឮសូរសព្វសត្វស្រងាត់វាយំ ដោយដងជើងភ្នំគិរីបុព្វតា ព្រះចក្រានឹកភ្នកដល់ទៅ ព្រះអគ្គមហេសីភគវតីសីតាលាន់ព្រះឱស្ឋសា ឱះឱ! ភគវតីកែវបងអើយ តាំងតែពីឃ្លាត ព្រាត់ពីបងដប់ពីរឆ្នាំ នេះហើយ ជេដ្ឋាពុំដែលបានឃើញ ព្រះភ ក្ត្រា។ ព្រះចក្រស្ដេចគិតតែប៉ុណ្ណោះ ក៏នឹកអន់អួលក្តុកក្តួលក្នុងឱទប់ពុំបាន ប្រះ ប្រាណទ្រង់ ព្រះវិយោគសោយសោកាល័យ ។ (ភ្លេងអួត)

Naration:

With great power and astonishing gestures, His Majesty Narayana pushed onward with his entire army until he reached the base of the mountain, near the shore of the ocean. The king lingered there for a while, looking towards the east and observing the ocean waves crashing against the rocks. The waves chased away all the creatures—shoals of fish, shrimp, eels, whales, and other sea creatures—living in the salty waters. Turning his gaze westward, he heard the sounds of animals lamenting on the crystal-clear mountain, remembering his beloved wife, Sita. He uttered, "Oh, my dear Sita! It has been twelve years since we parted, and I have not seen your beautiful face since then." These thoughts brought him deep sorrow and longing, as he struggled with his overwhelming grief.

Contemporary Khmer Translation:

ដោយមានអំណាច និងកាយវិការ ដែលអស្ចារ្យ ព្រះនារាយណ៍បានដេញកងទ័ពរបស់ទ្រង់ ដល់ក្បាលភ្នំ មុខឆ្នេរសមុទ្រ។ ព្រះអង្គបានស្នាក់នៅទីនោះមួយរយៈ ហើយងាកមុខមើលទៅខាងកើត។ ទ្រង់មើលឃើញរលកសមុទ្របោកបក់ខ្លាំង។ គឺបង្ខំឱ្យមូស្លឹងបង្កាច់ មេចីតមេចីយ ក្នុងទឹកសមុទ្រស្រោចត្រីនានា ចេញពីកណ្តាលទៅច្រកចំងាយ។ បន្ទាប់មក ទ្រង់ឃើញចង្វាត្រីចង់ធ្វើការពឹងពោះវៀន ក៏ច្រកចំងាយជាមួយការដកមាតរបស់វា។ បន្ទាប់មកទ្រង់មើលទៅខាងលិច ព្រះអង្គឮសម្លេងសត្វអង្ក្រង លោតបោះចុះពីលើភ្នំ។ ព្រះអង្គត្រង់បាក់បែងឃើញរលកសមុទ្រ ទោះបីសូត្រទៅគ្មានផ្លូវក៏ដោយ។ ព្រះអង្គគិតរឿងសីតាបានស្រែកស្តាយថា “អូរ! ព្រះពុទ្ធកែវ បងមួយអើយ ពីតែពីឆ្ងាយ ពុះពីបងដប់ពីរឆ្នាំហើយ។ ព្រះជាម្តាយមិនដែលបានឃើញមុខ ព្រះអង្គម្ដងណា។” ព្រះអង្គគិតច្រើន ធ្វើឱ្យទ្រង់ទន្ទេញទើបយំបន្ទាប់មក ព្រះអង្គសោកសែនឥតឱ្យសោកបានបញ្ចប់សេចក្ដីចូលយ៉ាងណា (ភ្លេងអួត)។

Vocabulary

Vocabulary (Khmer Detailed Dictionary Entry Style)

1. សម្តេច /sɑmdaec/ (His Majesty, high king)
• सम्राट (Samrāṭ)
2. ព្រះនារាយណ៍ /preah niəraiʔ/ (Narayana, the supreme deity)
• नारायण (Nārāyaṇa)
3. នឹង /nɨŋ/ (with, together with)
4. ឬទ្ធិ /rəʔtʰiʔ/ (power, might)
• शक्ति (Śakti)
5. ចេស្ដា /ceː staː/ (actions, gestures)
• ចលនា
6. អស្ចារ្យ /ʔɑh cjaː/ (marvelous, extraordinary)
• आश्चर्य (Āścarya)
7. ស្តេច /sdaec/ (king, ruler)
• ព្រះអង្គ
8. ក៏បាន /kɑː bɑːn/ (also, thus)
9. ខំ /kʰɑm/ (push, force)
• ព្យាយាម
10. បរ /bɑː/ (lead, guide)
• បង្ហាញ
11. អស់ /ʔɑh/ (all, entire)
12. សេនា /seːnaː/ (army, troops)
• सेना (Senā)
13. យោធា /joː tʰiːə/ (soldiers, warriors)
• योद्धा (Yoddhā)
14. ដល់មក /dɑːl mɔːk/ (reach, arrive)
• ឈានដល់
15. ទៀប /tiəp/ (near, close)
• ក្បែរ
16. ជិត /cɨt/ (near, almost)
17. ជើងភ្នំ /cɨəŋ pʰnɔm/ (mountain foot, base of the mountain)
18. គិរី /kɨrɨː/ (mountain, hill)
• गिरि (Giri)
19. បព៌ត /pɑːʔpɔːʔ/ (name of the mountain)
• पर्वत (Parvata)
20. ជិត /cɨt/ (close to, near)
• ក្បែរ
21. ឆ្នេរ /cʰneː/ (shore, beach)
• तट (Taṭa)
22. សមុទ្រ /sɑmot/ (ocean, sea)
• समुद्र (Samudra)
23. សាគរា /saː kɔː raː/ (ocean, large body of water)
• महासागर (Mahāsāgara)
24. ព្រះភូមី /preah pʰuː miː/ (the king, the ruler)
• राजा (Rājā)
25. ស្តេច /sdaec/ (king, ruler)
26. បានគង់ /bɑːn kɔŋ/ (settled, stayed)
27. កម្សាន្ដ /kɑm saːn/ (enjoy, leisure)
• ផែ
28. ព្រះហឫទ័យ /preah ha riətʰaːj/ (heart, mind)
• हृदय (Hṛdaya)
29. យូរ /juː/ (long time, extended)
30. បន្តិច /bɑn tec/ (a little while, briefly)
31. បែរព្រះភក្ត្រ /bae pʰrek pʰak/ (turn his face)
• मुख (Mukha)
32. មើលទៅ /məl tev/ (look at, observe)
33. ឯខាងបូព៌ /ʔae kʰaŋ boːp/ (towards the east)
• पूर्व (Pūrva)
34. ទិសា /tiʔ saː/ (direction)
• दिश (Diśā)
35. យល់ /jul/ (understand, realize)
• យល់ឃើញ
36. សមុទ្រ /sɑmot/ (sea, ocean)
• समुद्र (Samudra)
37. សាគរា /saː kɔː raː/ (sea, ocean)
• महासागर (Mahāsāgara)
38. រលក /ro lok/ (waves, swells)
• वेग (Vega)
39. បោកបែក /baːʔ bek/ (crash, break)
40. ផ្កា /pʰkaː/ (flower, bloom)
41. ត្រែង /traeŋ/ (always, continuously)
42. សព្វ /saːp/ (all, everything)
• सबै (Sabai)
43. សត្វ /sat/ (creatures, animals)
• जानवर (Jānavara)
44. ខ្លែង /kʰlaeŋ/ (creatures, beasts)
45. ឆៀវឆាប /cʰɨəv cʰap/ (scattered, dispersed)
46. អស់ /ʔɑh/ (all, entire)
47. ហ្វូង /ʔɨəŋ/ (flock, school)
• ពុះ
48. មច្ឆា /maʔcʰaː/ (fish, aquatic creatures)
• मछली (Macchalī)
49. ក្រោះ /krɑh/ (shrimp, small fish)
• ក្តាម
50. ក្រាញ់ /kraɲ/ (scrape, scratch)
51. រៀល /riəl/ (real, authentic)
52. លេញ /lɛɲ/ (leap, jump)
53. ដេញ /deɲ/ (chase, pursue)
54. ចង្វា /caŋʋaː/ (shoal, reef)
55. ត្រីប្រា /trai praː/ (whale, large fish)
56. អកព្រាំ /ʔɑʔ prɔm/ (shoals, reefs)
57. ព្រួសទឹកប្រៃ /pruəh tʊk brai/ (salty water, brackish water)
• नमकीन पानी (Namakīna Pānī)
58. បរមចក្រី /bɑːrɔm cakrai/ (powerful, mighty)
59. ស្តេចបែរ /sdaec bae/ (turned, rotated)
60. ព្រះកៅវតា /preah kaʋaː tʰaː/ (royal face, noble face)
• मुंह (Mukh)
61. ទត /tɔt/ (see, look)
62. មកឯខាងបស្ចិម /mok ʔae kʰaŋ pʰsəcim/ (towards the west)
63. សីមា /siːmaː/ (boundary, border)
• सीमा (Sīmā)
64. ភ្នំកែវមរកត /pnəm kaeʋ mɔrɔkɑʔ/ (Emerald Mountain)
• पन्ना (Pannā)
65. ឮសូរ /lɨ soʋ/ (hear, sound)
• सुन
66. សព្វសត្វ /saːp sat/ (all creatures, every animal)
67. ស្រងាត់ /sraŋat/ (lament, cry)
68. វាយំ /ʋiə jom/ (roar, thunder)
69. ដោយដងជើងភ្នំគិរីបុព្វតា /daoj doŋ cɨəŋ pʰnɔm kɨriː bopʰə taː/ (by the foot of the ancient mountain)
70. ព្រះចក្រា /preah cakraː/ (king, emperor)

• चक्रवर्ती (Chakravartī)

1. នឹកភ្នកដល់ទៅ /nɨk pʰniək dɑl tɨv/ (thought about, remembered)
2. ព្រះអគ្គមហេសីភគវតីសីតា /preah ʔɑk ʔɑk mɔʔheːsiː pʰokə ʋatə siː taː/ (Queen Sita, the consort of the king)

• सीता (Sītā)

1. លាន់ព្រះឱស្ឋសា /lɑn preah ʔaoʔ/ (opened his mouth, spoke)
2. ឱះឱ! /ʔaoʔ ʔaoʔ/ (Oh!)
3. ភគវតីកែវបងអើយ /pʰokə ʋatəi kaʋ bɑŋ ʔɨj/ (my dear Sita)
4. តាំងតែពីឃ្លាត /taŋ tae piː kʰliət/ (since the separation, since parting)
5. ព្រាត់ពីបងដប់ពីរឆ្នាំ /prat piː bɑŋ dɑp piː tʰcʰnam/ (parted from you for twelve years)
6. នេះហើយ /nih hɨj/ (now, at this moment)
7. ជេដ្ឋា /ceɪtʰaː/ (king, lord)

• जेष्ठ (Jeṣṭha)

1. ពុំដែលបានឃើញ /pʰum dae ləʔ baːn kʰəɲ/ (have not seen)
2. ព្រះភក្ត្រា /preah pʰaktaː/ (face, countenance)

• मुख (Mukha)

1. ព្រះចក្រស្ដេច /preah cakra sdaec/ (king, ruler)

• राजा (Rājā)

1. គិតតែប៉ុណ្ណោះ /kɨt tae pɔnhɑh/ (thought only of this)
2. ក៏នឹកអន់អួល /kɔː nɨk ʔɔnh ʔuəl/ (felt deep sadness, was sorrowful)
3. ក្តុកក្តួល /kdok kduəl/ (grieving, lamenting)
4. ក្នុងឱទប់ពុំបាន /knɨŋ ʔaoʔtob pʊm baːn/ (unable to contain, could not hold back)
5. ប្រះប្រាណទ្រង់ /praʔ praːn trɑŋ/ (his body, his being)
6. ព្រះវិយោគសោយសោកាល័យ /preah ʋijok sɑːj sɑːkaːlai/ (was overwhelmed with grief)

• विराग (Virāga)

1. (ភ្លេងអួត) /pʰleŋ ʔuət/ (melancholic music)