Jaipal K. Tuttle, PhDនិយាយពីព្រះរាមលោកដើរទៅទៀត
បន្ទាប់ពីបានជួបសុគ្រីពរួច ក៏ធ្វើដំណើរទៅមុខទៀត ដល់ដើរទៅឮសូរ ព្រះមហាឥសីទូងស្គរគីរីជ័យឱ្យអ្នកមានបុណ្យលើកសរព្រហ្មាស ផ្អើលទាំងគន្ធព្វកុម្ភណ្ឌ យក្សអសុរីឯណាមកលើកសរលើកអត់រួចសោះហើយព្រះរាមនិង ព្រះលក្ស្មណ៍ ដើរទៅជិតលោកគិតថា “អ្ហ៎! អីក៏ខ្ញៀវខ្ញារម៉្លេះ?”។ ក៏ប្រើ ព្រះលក្សណ៍ទៅមើល។ពេលទៅដល់ ព្រះលក្ស្មណ៍អើតមើល ឃើញគេលើកសរ គឺគ្មានអ្នកណាលើករួច ក៏ត្រឡប់មក ប្រាប់បងវិញថា : “ ឥឡូវលោកតា ព្រះមហាឥសីមានចៅក្រមុំមួយល្អណាស់ តែឥឡូវប៉ាវគងទូងស្គររកអ្នកណាខ្លាំងពូកែលើកសរនេះរួចលោក នឹងផ្សំផ្គុំចៅក្រមុំលោកឱ្យ អញ្ចឹងសុំម្ចាស់បងទៅលើកមើលក្រែងផលសំណាងបងដល់”។ ព្រះរាមក៏លោកយាងចេញដំណើរទៅលើកសរ ដល់ទៅលើកក៏បួងសួងលើកដៃថា “បើនាងនេះពិត ប្រាកដជាគូព្រេងវាសនារបស់ខ្ញុំពីអតីតជាតិ ឱ្យខ្ញុំលើកធ្នូនេះរួចតែម្តង”។ ផ្សងរួចហើយកាលណាលោកចាប់សរហ្នឹងឡើងស្រាលដូចសំឡី ។ ដល់លើកសរហើយចាប់យឺត លោកតាក៏ចាប់ដៃឃាត់ជាប់ កុំបាញ់អីតែបាញ់ឆេះ១៦ជាន់សរហ្នឹងពូកែណាស់សរព្រហ្មាស។ លោកថា “ចៅប៉ុណ្ណឹងបានហើយបើបាញ់ទៅលើឆេះ១៦ជាន់ បើបាញ់មកក្រោមក៏ឆេះ១៦ជាន់ដែរ ” ។ (ដូចខ្ញុំបាននិទានពីលើកមុន ត្រង់រឿងកិលេសរបស់ព្រះឥសូរអញ្ចឹង បើបោះទៅលើឆេះ១៦ជាន់ទៅក្រោមក៏ឆេះ១៦ជាន់ដែ មានតែផ្ញើតាមព្រះពាយ។ ដូច្នេះសុទ្ធតែជាអ្នកមាននិស្ស័យទាំងអស់ គឺអ្នកអំបូរព្រះទាំងអស់ បើតាមខ្ញុំពិនិត្យឱ្យមែនទែនទៅ) ។ លោកលើកសរហ្នឹងរួចហើយកាលណា លោកក៏ស្រដីថាៈ “ចៅអ្ហ៎ា! ចៅឯងមានមហិទ្ធិឫទ្ធិហើយលើកសរនេះរួច ចៅឯងនៅត្រៀមចាំតាណា! ចាំថ្ងៃរសៀលកាលណាតាទៅរកបេះផ្កាភ្ញីមកផ្សំផ្គុំចៅឯងទាំងពីរនាក់ហើយ។ ព្រលឹមឡើងលោកក៏និមន្តទៅបេះផ្កាបេះភ្ញី។និយាយពីព្រះរាមវិញ ចេះតែឆ្ងល់ចុះចៅតានៅឯណា ល្អយ៉ាងម៉េច រូបរាងយ៉ាងម៉េច ឆ្ងល់ណាស់មិនដែលឃើញមុខ ចេះតែដើរសួរគេ គេចេះតែឆ្លើយថាមិនដឹងៗទាំងអស់ បន្តិចទៅក៏សួរលើអាខ្វិន “ អាខ្វិនឯងមានឃើញលោកតាយកចៅគាត់ទៅទុកឯណាទៅ?” អ្ហ៎“! បើមើលខ្វិនខ្ញុំជាខ្ញុំប្រាប់” (នាងសីតាលោកយកទៅទុកក្នុងវិហារតែលោកដកដួងកែវកំណើត នៅតែរូបរាងមនុស្សអញ្ចឹង ក៏ប៉ុន្តែអត់ចេះនិយាយស្ដីអ្វីទាំងអស់ ម្ដេចក៏ចាំបាច់ដកដួងកែ វនិយាយស្តីអី ព្រោះលោកបានហាម ព្រះរាមមុនថាចៅឯងតិចលោទៅប៉ះពាល់អីគឺថាព្រាត់ប្រាស់ ព្រោះចៅឯងពុំទាន់ដល់ពេលវេលា លោកតាបានប្រាប់អញ្ចឹងមុនចេញទៅ ។ តែព្រះរាមលោកអត់ស្តាប់ដែរចង់ទៅជួប ) លោកផ្លុំអាខ្វិនជាទៅ អាខ្វិនប្រាប់ថា “ទៅសួរអាខ្វាក់ទៅ ព្រោះផ្លូវចូលតែមួយ”។ ដល់សួរអាខ្វាក់ អាខ្វាក់ឆ្លើយថា “អ្ហ៎! ខ្ញុំអត់ដឹង លោកយកន្លងទៅទុកឯណា បើចង់ដឹងទាល់តែមើលខ្វាក់ខ្ញុំជាបានខ្ញុំប្រាប់”។ ព្រះរាមលោកក៏ជួយផ្លុំភ្នែកឱ្យអាខ្វាក់ហ្នឹងជាទៀតទៅ។ អាខ្វាក់ប្រាប់ទៅថា “ ខ្ញុំដឹងថាតាដឹកដៃចូលក្នុងព្រះវិហារហ្នឹង”។ ព្រះរាមលោកក៏ចូលក្នុង ព្រះវិហារនេះទៅ ដើររកមិនឃើញ ឃើញតែព្រះពុទ្ធរូបដូចៗគ្នា មុខក៏ដូចគ្នា រូបរាងក៏ដូចគ្នា របៀបរបបក៏ដូចគ្នាទាំងអស់ រកអត់ឃើញ។ ក៏ត្រឡប់មកសួរអាពីរនាក់វិញ “ខ្ញុំរកអត់ឃើញ ឃើញតែព្រះពុទ្ធ រូប” អាពីរនាក់ប្រាប់ថា “ ព្រះអង្គយាងចូលទៅយកដៃលូកភ្នែក បើរូបណាព្រិច រូបហ្នឹងហើយ” ។ ព្រះរាមលោកស្តាប់អាពីរនាក់ហ្នឹងហើយ ក៏ដើរចូលទៅទៀតទៅលូកភ្នែកតែម្តង ដើរលូកគ្រប់ភ្នែកព្រះពុទ្ធរូប លូកទៅចំនាងមែន រូបនោះព្រិចភ្នែក ថ្វីត្បិតតែគ្មានដួងកែវ
កំណើតមែន ភ្នែកនៅតែធ្មេចបើកៗ។ ព្រះរាមលោកចាប់ទាញដៃដឹងថាៈ “អ្ហ៎ា! ចៅតា” ។ យកមកមិនទាន់ប៉ះពាល់អ្វីទេ នាំគ្នាមកអង្គុយយោលទោងលេងក្រោយសាលា។ លោកតាបន្តមកពីព្រៃវិញ “ហ៊ឺ! ចៅអញខុសបណ្ដាំតាច្បាស់ជាព្រាត់ប្រាស់ មិនបានសុខនឹងគ្នាទេ។ តែណ្ហើយធ្វើម៉េច តាផ្សំផ្គុំឱ្យ”។ ផ្សំផ្គុំហើយបាន៦ទៅ៧ថ្ងៃ ក៏លាលោកតាដើរទៅទៀត។ ចេញពីអាស្រមមកគិតទៅមានគ្នាបីនាក់ ព្រះរាម ព្រះលក្ស្មណ៍និងនាងសីតា (នាងសីតាជាឈ្មោះដែលលោកតាដាក់ឱ្យ ឯពីជាតិមុននាងឈ្មោះថាសុជាតា ដល់មកជាតិនេះគេហៅអញ្ចឹង ព្រោះនាងសីតានេះបន្ទោជាតិមកថាបំផ្លាញរាពណ៍ឱ្យទាល់តែបាន ធ្វើម៉េចឱ្យតែរលាយលង្កាហ្នឹងព្រោះខ្មាសរាពណ៍ដែលបំផ្លាញ ព្រហ្មចារី របស់គាត់នេះ ) ។
ដល់អញ្ចឹងទៅ នាំនាងសីតានេះមកទៀត ដើរមកដល់ពាក់កណ្តាលផ្លូវ ជួននិងរាពណ៍ថ្ងៃនេះក៏គេមកលេងព្រៃដែរ។ ដល់ពេលវាមកលេងព្រៃ វាឃើញព្រះរាមនាំនាងសីតាល្អណាស់ អញ្ចឹងវានឹកឃើញថាៈ “អញធ្វើម៉េចបានយកនាងហ្នឹងទៅ ក្រុងលង្កា គ្រប់គ្រងស្វេតច្ឆត្រ ប្រហែលជាសប្បាយយ៉ាងណាទៅអញ” ក៏នឹករកមធ្យោបាយ បើទៅ ដណ្តើមវាមិនហ៊ាន ដូច្នេះវាកាឡាខ្លួនទៅជាប្រើសមាស រត់កាត់មុខនាងចុះឡើងៗ។នាងសីតាហ្នឹងក៏ដូចជា ត្រូវមន្តអាគមគាថារបស់រាពណ៍ដែរ កើតមានចិត្តស្រឡាញ់ ប្រើសមាសនេះតែម្ដង ក៏ប្រាប់ “ព្រះអង្គបាញ់ប្រើសមាសនោះឱ្យខ្ញុំ ខ្ញុំចង់បានស្បែក វាទៅធ្វើ រមូរសំឡី” អញ្ចឹងបានព្រះរាមលោកឆ្លើយថា :“អូនអ្ហើយ! កុំចង់បានអី ឱ្យតែដើរទៅដល់នគរបងមិនខ្វះទេស្អីក៏មានដែរ” ។ នាងនៅតែមិនព្រម ដល់អញ្ចឹងព្រះរាមក៏លោកនឹកពិចារណាថាមើលទៅបែបអង្វរនាងមិនបាន ក៏និយាយជាមួយព្រះលក្សណ៍ថា “នែប្អូន អ្ហា៎! អូនឯងទៅចមើល ការពារបងរបស់ប្អូនផងណា៎! ឯបងវិញតាមបាញ់ប្រើសនោះឱ្យបាន"។ ព្រះរាមលោកធ្វើដំណើរតាមបាញ់ប្រើសនោះទៅ ឆ្ងាយៗទៅ រាពណ៍មកកាឡាខ្លួនស្រែកហៅ ប្អូនថា “លក្សណ៍អូនអើយ! ជួយបងផង ត្បិតប្រើសមាសធ្វើទុក្ខបងហើយ” ។ នាងសីតាក៏ឮ ឯព្រះលក្ស្មណ៍ក៏ឮដែរ ក៏ប៉ុន្ដែនាងសីតាថា “លក្ស្មណ៍ទៅជួយបងរបស់ប្អូនផង ត្បិតអីខ្ញុំឮសំឡេងឱ្យជួយ ព្រោះប្រើសមាសធ្វើទុក្ខ” ព្រះលក្ស្មណ៍ទូលវិញថា “ទូលបង្គំស្តាប់អម្បាញ់មិញទៅមិនមែនសំឡេងព្រះជេដ្ឋាៗបងខ្ញុំទេ ” (ប្អូនឮដែ តែមិនមែនសំឡេងបង ឆ្ងល់ណាស់) នាងសីតា “ម៉េចលក្ស្មណ៍ ឯងចង់ឱ្យបងរបស់ប្អូនឯងស្លាប់ អាង លក្ស្មណ៍ឯងយកខ្ញុំអ្ហី! ” ។ព្រះលក្ស្មណ៍នឹកគិតទេខ្មាសបងថ្លៃពេក លក្ស្មណ៍ឆ្លើយថា “មិនអីទេ ចាំទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំទៅ” ។ ប៉ុន្តែមុននឹងទៅលោកបួងសួងថា “សូមឱ្យនាងគង្ហីងព្រះធរណី គ្របដណ្តប់លាក់ខ្លួននាងផង ខ្ញុំធ្វើដំណើរទៅតាមបងខ្ញុំហើយ” ។ ព្រះលក្ស្មណ៍បួងសួងហើយក៏លោកចេញដំណើរចេញទៅទុកនាងសីតានៅហ្នឹង។ព្រះលក្ស្មណ៍ចេញផុត រាពណ៍ក៏មកដល់ភ្លែត រកនាងសីតាវកខ្ទិចព្រៃភ្នំក្រំថ្ម រកអត់ឃើញ ។
និយាយពីព្រះលក្ស្មណ៍ជួបព្រះរាម ឃើញព្រះរាមបាញ់បានប្រើសព្រៃលីមកតេកតោកៗជួបគ្នាកណ្តាលផ្លូវ ព្រះរាមសូរភ្លាម អ្ហា៎! លក្ស្មណ៍ក្រែងលក្ស្មណ៍ឯងចាំបងរបស់ប្អូនឯង ម៉េចមកធ្វើអី?” លក្ស្មណ៍ទូលថា “ក្រាបទូល ឮសូរសម្រែកស្រែកថាឱ្យទូលព្រះបង្គំខ្ញុំជួយ ព្រះអង្គផង ត្បិតអីរាពណ៍វាធ្វើទុក្ខ បានជាទូលបង្គំខ្ញុំមក ”។ “អញ្ចឹងបងលក្ស្មណ៍ទុកឯណា!” “ទូលបង្គំផ្ញើទុកនៅនឹងនាងគង្ហីងព្រះធរណី ហើយ ព្រះរាម “ហ៊ឺ! ជឿអ្នកណាមិនជឿ ទៅជឿនាងគង្ហីងទៅវិញ”។ លោកខុសមាត់អញ្ចឹងបានជានាងគង្ហីងព្រះធរណីថា “យី! អញប្រឹងលាក់នាងទុកឱ្យវា ឥឡូវថាឯងអត់គុណអត់អីអញ្ចឹងបើកចំហវិញទៅ” រាពណ៍ ពេលនាងគង្ហីងព្រះធរណីបើកឡើង វាឃើញវាឆក់ភ្លែតយកនាងសីតាហោះវឹងទៅកណ្តាលអាកាស។
Speaking of Rama's Journey
After meeting Sugriva, Rama continued his journey. He heard the sound of the Great Sage Isha beating the victory drum, summoning those who possess the Brahma staff to lift it. Even the great giants and demons could not lift the staff. When Rama and Lakshmana approached, Rama wondered, "Why is there so much commotion?" He sent Lakshmana to investigate.
Upon arriving, Lakshmana saw that no one could lift the staff. He returned to Rama and said, "Grandfather Isha has a beautiful granddaughter. He is beating the drum to find a strong and skilled person to lift the staff and marry her. Brother, you should try your luck."
Rama then went to lift the staff. He prayed, "If this maiden is truly my destined partner from a past life, let me lift this staff with ease." After praying, he lifted the staff as if it were as light as cotton. The Great Sage Isha was impressed and told Rama, "You have proven your strength and worth. Wait here until the afternoon when I return with flowers to marry you to my granddaughter."
Rama, curious about the granddaughter, wandered around asking about her. He eventually asked a watchman, "Have you seen where the sage took his granddaughter?" The watchman, hesitant, replied, "The sage took her to the temple, but I cannot say more."
Ignoring the warning, Rama went to the temple and found a statue resembling a human but with no speech. Remembering the sage's warning not to touch her, he nevertheless reached out and touched her hand. The statue blinked, confirming that it was indeed the granddaughter. Rama took her and waited for the sage to return.
When the sage returned, he was upset, "Oh no! You disobeyed my warning and touched her. Now I have no choice but to marry you." The sage performed the ceremony, marrying Rama to his granddaughter, Sita. From that day, Sita became Rama's partner, destined to bring about the downfall of Ravana and destroy Lanka.
During their journey, Rama, Sita, and Lakshmana encountered Ravana. Seeing Sita, Ravana desired her and devised a plan to capture her. He transformed into a deer to lure Rama away. Sita, captivated by the deer, asked Rama to catch it for her. Rama instructed Lakshmana to stay with Sita and set out to capture the deer.
As Rama chased the deer, Ravana disguised himself and called for help, mimicking Rama's voice. Sita, hearing the call, urged Lakshmana to help. Reluctantly, Lakshmana left Sita, only to find no sign of Rama but realizing the trick.
Ravana seized the opportunity to capture Sita. He appeared before her, grabbed her, and flew into the sky. Despite her cries for help, Ravana carried Sita away to Lanka.
Contemporary Khmer Translation (High-School Level)
និយាយពីព្រះរាមដើរទៅទៀត
បន្ទាប់ពីបានជួបសុគ្រីព ព្រះរាមបន្តធ្វើដំណើរទៅមុខទៀត។ គាត់ឮសម្លេងព្រះមហាឥសីដកស្គរគីរីជ័យ ដើម្បីគូរទាំងអស់អ្នកមានបុណ្យលើកសរព្រហ្មាស មិនថាយក្សឬអសុរាដែលមកលើកសរនោះតែម្តង។ ព្រះរាមនិងព្រះលក្ស្មណ៍ដើរទៅជិត លោកគិតថា “អ្ហ៎! អីក៏មានសំឡេងខ្ញៀវខ្ញៀរក៏ច្រើនណាស់?” ព្រះរាមក៏បានបញ្ជាឲ្យព្រះលក្ស្មណ៍ទៅមើល។
ពេលលក្ស្មណ៍ដល់កន្លែង គាត់ឃើញគេកំពុងលើកសរដែលមិនអាចលើកបាន។ លក្ស្មណ៍ក៏ត្រឡប់មកប្រាប់បងវិញថា "ព្រះមហាឥសីមានចៅក្រមុំមួយស្អាតណាស់ ប៉ុន្ដែប៉ាវគងទូងស្គររកអ្នកណាដែលលើកសរនេះបាន ដើម្បីផ្គុំចៅក្រមុំនេះឲ្យនោះ។ ព្រះរាម លោកគួរតែសាកល្បងមើល។
ព្រះរាមក៏បានទៅលើកសរនោះ។ គាត់បានបួងសួងថា "បើសនាងនេះពិតជាគូព្រេងរបស់ខ្ញុំពីជាតិនមួយ សូមឲ្យខ្ញុំលើកធ្នូនេះបានងាយស្រួល"។ ក្រោយពេលបួងសួងគាត់បានលើកសរនោះឡើងងាយស្រួលដូចសំឡី។ លោកតាមហាឥសីបានសរសើរព្រះរាមហើយប្រាប់ថា "ចៅឯងបានបង្ហាញអានុភាពហើយ ចាំថ្ងៃរសៀលតាហើយតា ចាំតាទៅយកផ្កាហើយចាប់ផ្ដើមផ្គុំចៅឯងនោះ"។
ព្រះរាមចេះតែមានចម្ងល់រឿងចៅតា ព្រះរាមចេះតែសួរមនុស្សនៅជុំវិញពីរូបរាង និងទីតាំងរបស់នាង។ គេចេះតែឆ្លើយថាមិនដឹងទាំងអស់។ ព្រះរាមបានសួរអាខ្វិន "ឯងមានឃើញទីតាំងនាងនៅឯណាទេ?" អាខ្វិនឆ្លើយថា "ខ្ញុំដឹង ប៉ុន្តែឯងទៅសួរអាខ្វាក់ទៅ។ ព្រះរាមបានសួរអាខ្វាក់ហើយព្រះរាមបានឆ្លើយថា "ខ្ញុំឯងដឹង ប៉ុន្តែចាំមើលជាខ្ញុំហើយខ្ញុំប្រាប់"។
ព្រះរាមបានលើកដៃសូមសុំទឹកភ្នែកហើយអាខ្វាក់ប្រាប់ថា "តាអញដឹកនាងចូលវិហារ"។ ព្រះរាមបានចូលក្នុងវិហារ។ គាត់បានឃើញតែរូបព្រះពុទ្ធដែលមានមុខស្រដៀងគ្នាដូចម្នាក់តែម្តង។ ព្រះរាមបានត្រឡប់មកសួរអាពីរនាក់វិញ។ ព្រះរាមបានបន្ទាប់បន្ដិចព្រះរាមបានទាញដៃរូបព្រះពុទ្ធនោះតែម្តង។ រូបនោះបើកភ្នែកថ្នាំងតែម្តង ព្រះរាមបានដឹងថានាងនេះជាចៅតា។
ព្រះរាមបានទាញដៃចៅតាពេញល្អងទាំងមិនអី។ ព្រះរាមនិងលក្ស្មណ៍បានយកនាងទៅអង្គុយលេងក្រោយសាលា។ ព្រះមហាឥសីបានមកវិញហើយបានឃើញបញ្ចប់ចៅឯង។ លោកបានប្រាប់ថា "អ្ញូហ៍! ចៅអញកាន់តែធុញទ្រាន់ព្រាត់ដូចនេះ។
បន្ទាប់ពីព្រះមហាឥសីបានផ្គុំព្រះរាមនិងចៅក្រមុំហើយបានទៅដំណើរតែម្តង។ ព្រះរាមនិងលក្ស្មណ៍បានធ្វើដំណើរនិងនាងសីតា (នាងសីតាជាឈ្មោះដែលលោកតាដាក់ឱ្យ)។
ពេលដំណើររបស់ព្រះរាមជួបរាពណ៍វាបានធ្វើបញ្ចេញព្រះរាម។ ព្រះរាមបានបញ្ជាព្រះលក្ស្មណ៍ឱ្យការពារនាងសីតា ហើយព្រះរាមបានធ្វើដំណើរតាមព្រៃ។ ព្រះរាមបានបាញ់ប្រើសនោះ។ ព្រះរាមបានឃើញព្រះលក្ស្មណ៍។
ព្រះរាមសួរថា "លក្ស្មណ៍ ឯងចាំបងរបស់ប្អូនឯង អ្វីដែលយកទំលាក់អី"។
ព្រះលក្ស្មណ៍បានប្រាប់ថា "មិនដឹងទេ ព្រោះថា សំឡេងនេះមិនមែនសំឡេងបងសំឡេងទេ"។ ព្រះរាមបានបញ្ជាក៏បានថា "ចាំតាមព្រះលក្ស្មណ៍ទៅ"។
ព្រះរាមបានទាញដៃតែម្តង ហ